Heupartrose, wel of geen operatie?

Ik krijg regelmatig de vraag van patiënten met heupartrose (versleten heup) of een operatie altijd nodig is of dat er nog andere mogelijkheden zijn. Let wel: niet alleen ouderen maar ook jonge mensen, vooral fanatieke sporters, hebben een verhoogd risico op heupartrose! Wil je weten of jij in de gevarenzone zit en wat de beste aanpak is voor preventie en behandeling? Met deze blog zet ik de voor- en nadelen op een rijtje en geef zoals altijd praktische adviezen, gebaseerd op nieuwe wetenschappelijke inzichten. Plan vandaag nog een afspraak bij Fysio Physics voor een persoonlijke beoordeling en effectieve fysiotherapeutische behandelingen.

Een pijnlijke en stijve heup

Artrose is de meest voorkomende gewrichtsaandoening. In Nederland hebben ongeveer één miljoen mensen knie- en/of heupartrose. Nog veel meer mensen hebben lichtere vormen van artrose, maar weten dat vaak niet. Artrose ontstaat niet in een keer, maar sluipt er langzaam in. Hoe eerder je dit aanpakt, hoe minder kans op echte gewrichtsschade.  Artrose van een gewricht kenmerkt zich, afhankelijk van de ernst, door afname van de beweeglijkheid van een gewricht (stijver), pijn bij belasten, ‘startstijfheid’ (vooral in ochtend of na lang stilzitten) en standsverandering van het gewricht. Je kunt steeds moeilijker bewegen, krijgt steeds meer pijn en uiteindelijk zit je heup vast en kun je er niets meer mee. Het gevaar is dat je dat gaat compenseren in andere gewrichten waardoor er ook rug-, knie- en enkelklachten kunnen ontstaan.

Heb jij een verhoogd risico op artrose?

Wanneer artrose in de familie voorkomt, heb je 40-60% meer kans op artrose dan iemand waar geen artrose in de familie voorkomt. Vooral vrouwen en ouderen hebben meer kans op artrose, maar ook mensen met:

• Overgewicht (obesitas), vooral vrouwen rond de 50 met overwicht (1)
• Weinig beweging (slechte conditie, zittend beroep)
• Weinig spierkracht en/of spiermassa
• Een trauma/ongeval in het verleden zoals knie of enkelbandletsel of een val (2)
• Intensieve en eenzijdige belasting van hun gewrichten door werk (stukadoors) en/of sport (hardlopers/voetballers) (3)
• Hoge botdichtheid
• Heupafwijkingen (heupdysplasie)

Waardoor ontstaat artrose?

Artrose wordt in de volksmond ‘slijtage’ genoemd, maar eigenlijk is dat niet correct. Simpel gezegd: dood materiaal slijt, zoals een autoband, maar een gewricht bestaat uit levend materiaal. Ons lichaam produceert dagelijks nieuwe cellen en ruimt oude cellen op, het proces van ‘regeneratie’. Maar dit proces hoort in evenwicht te zijn. Wanneer de afbraak van cellen groter is dan de aanmaak ontstaat artrose door kwaliteitsverlies ofwel ‘degeneratie’. Daarom is ‘degeneratie’ een betere benaming.

Op een röntgenfoto is zichtbaar dat er minder kraakbeen tussen de kop en kom van de gewrichten zit zodat deze dichter op elkaar komen. Hierdoor kunnen gewrichten scheef komen te staan (Bekkenscheefstand of X-benen). Het kraakbeen dient als schokdemper en als geleider van de bewegingen. Vergelijk het met de schokdempers en kogellagers van een wiel.  Bij ernstige artrose vormen zitten de botstukken volledig tegen elkaar en kunnen er zelfs gaten in de botten ontstaan. Het spreekt voor zich dat het gewricht dan onbeweeglijker wordt en veel pijn geeft bij belasten. Let wel: er is weinig verband tussen de ‘ernst’ van de artrose zichtbaar op röntgenfoto’s en de ervaren klachten (1). Soms hebben mensen met ernstige afwijkingen minder klachten dan anderen met lichte afwijkingen!

Behandeling van artrose

Bij de behandeling van artrose kun je kiezen uit pijnbestrijding, leefstijladvies, oefentherapie, nieuwe heup (protheseplaatsing) of een combinatie daarvan. Maar wat levert nou het beste resultaat op?  Volgens het Rapport ‘Verbetersignalement zorg bij artrose van knie en heup’  moeten patiënten meer betrokken worden bij de keuze van hun behandeling en meer informatie krijgen over de behandelingsmethoden en de mogelijke gevolgen daarvan (4). Maar in de praktijk krijgen patiënten weinig voorlichting. Meestal geeft de arts aan wat er MOET gebeuren. In de regel wordt er weinig gewerkt aan de oorzaak van de artrose, maar vooral aan symptoombestrijding gedaan. Pijnbestrijding is niet de oplossing omdat pijn juist een belangrijk signaal is wanneer er iets niet goed zit in het gewricht. Strikt genomen is een operatie ook symptoombestrijding. Daarom de vraag: is een operatie de beste oplossing?

Wel of geen operatie?

Operatie vindt altijd plaats op advies van een orthopeed. Hoe meer pijn en hoe meer functionele beperking, hoe eerder de orthopeed een operatie voor een nieuwe heup zal adviseren. Maar er zijn vooralsnog geen regels over hoeveel pijn en hoeveel beperking precies nodig is voor een operatie advies (5). De voordelen van een nieuwe heup zijn dat de meeste mensen binnen 3 maanden weer beter uit de voeten kunnen en minder pijn hebben dan voor de operatie. Omdat het tegenwoordig ‘routinewerk’ is, zijn er in de regel weinig complicaties.

Het nadeel van operatie is dat operatie en revalidatie een zware belasting zijn voor de patiënt. Veel mensen zijn bang voor een operatie en ondervinden nare bijwerkingen van de narcose zoals geheugenverlies, zeker ouderen. Het grootste dilemma is dat een nieuwe heup maar een beperkte levensduur heeft. Afhankelijk van het gebruik en complicaties staat hier zo’n 15-20 jaar voor. Dat betekent dat de heup na 15 jaar opnieuw vervangen moet worden. Hoe vaker een heup vervangen wordt, hoe meer kans op schade van het bot. De belastbaarheid van een nieuwe heup is altijd minder dan een natuurlijke heup. Littekenweefsel kan de spierfuncties ernstig belemmeren en 50% van de mensen kan na een jaar nog niet intensief bewegen met de nieuwe heup. Daarom is onze stelling: opereren kan altijd nog! Laten we op z’n minst proberen om de operatie zo lang mogelijk uit te stellen. Maak nu een afspraak.

Waarom is bewegen zo belangrijk?

Wanneer je beweegt maakt je gewrichtskapsel ‘smering’ en voeding aan voor je gewricht (synovia). Door vervolgens je gewricht te belasten door er op te gaan staan en lopen, wordt door de druk de voeding in het kraakbeen geperst. Je kraakbeen en het bot er onder worden hierdoor veerkrachtiger. Wanneer je niet beweegt, maak je geen voeding aan en ontstaat (nog meer) afbraak van het gewricht. Daarom is bewegen van levensbelang voor de gewrichten: ‘use it or lose it’. Ervaar je pijn tijdens het bewegen? Maak een afspraak Fysio Physics.

Wat als bewegen pijn doet?

Wanneer je heupgewricht niet goed scharniert, zal het bij bewegen een pijnsignaal afgeven. Het lichaam zet de handrem er op door de spieren te verkrampen. Dit is een beschermingsmechanisme. De meest gemaakte denkfout in de fysiotherapie is dat de spieren het probleem zijn en direct begonnen wordt met bewegen en stabiliserende oefeningen terwijl de heup nog ‘op de handrem’ staat. Wanneer je toch ‘door de pijn heen’ gaat bewegen werkt dat averechts, heb je kans op meer schade en krijg je nog meer pijn. Vaak gaan de rug-, lies-, bilspieren en hamstrings meer verkrampen. Daarom mag je NOOIT ‘door de pijn heen’ trainen! Let wel: ook de spierspanning en pijn bestrijden met pijnstillers, ontstekingsremmers, massage, warmte of dry needling is ook niet handig omdat je zo de natuurlijke bescherming wegneemt en meer schade krijgt.

Wat dan wel?

Een goede fysiotherapeut kan het heup- en kniegewricht met speciale technieken soepeler maken. Bij Fysio Physics passen we de 4xT-methode toe om jouw heupgewricht effectief te behandelen. Maak vandaag nog een afspraak. Met de 4xT methode hebben we ook nieuwe technieken om de gewrichten ‘rechter te zetten’, uit te lijnen net als een autoband. Wanneer je autobanden uitgelijnd zijn, rijdt de auto zuiniger omdat alles soepeler draait en slijten de banden ook minder. Dit geldt ook voor de gewrichten. Daarom is het belangrijk dat het gewricht eerst soepel gemaakt wordt door de fysio zodat je KUNT bewegen en dat je vervolgens ook GAAT bewegen.

Ik heb al bij veel mensen de operatie jaren kunnen uitstellen en soms zelfs voorkomen. Wanneer je bij bewegen minder pijn hebt, meer beweeglijkheid hebt, je heup en been gewoon kunt gebruiken bij activiteiten in het dagelijkse leven is operatie natuurlijk niet nodig. Maar wat is er nodig om dit te bereiken?

Wat kun je er zelf aan doen?

Stap 1: Het soepel laten maken van gewrichten door een goede fysio Wanneer de gewrichten soepeler bewegen, is er minder wrijving, kost bewegen minder kracht en ontstaat er minder snel irritatie. Let wel: artrose is vaak gevolg van standsveranderingen van de knie en enkel. Er zijn nieuwe speciale manuele technieken waarmee we de standen van de gewrichten kunnen ‘corrigeren’ en ‘uitlijnen’, net als bij autobanden. Let wel: er is geen wetenschappelijk bewijs dat het alleen soepeler maken van de gewrichten met ‘traditionele manuele therapie’ effectief is (6). Maar wel voor het losmaken en direct insturen van de heup met ‘dynamische manuele technieken’, waar bij de 4xT Methode gebruik van wordt gemaakt. Dit vermindert direct de pijn en verbetert direct de beweeglijkheid en functionaliteit van de heup (7).

Stap 2: Doe gerichte training

Het is wetenschappelijk bewezen dat gerichte oefeningen de pijnklachten bij heupartrose aanzienlijk kunnen verminderen (8). Cardio oefeningen zoals fietsen, zorgen er voor dat het gewrichtskapsel meer smering aan gaat maken. Dit smeert en voedt het gewricht. Daarom raden wij iedereen aan om het liefst dagelijks op een hometrainer te fietsen. Ook krachttraining is effectief bij zowel de preventie als therapeutisch middel bij heupartrose. Verlies aan kracht en spiermassa vergroot de kans op artrose en gewrichtspijn en functieverlies (9). Bij krachttraining produceren de spieren groeihormonen die herstelprocessen en opbouw, regeneratie, bevorderen. Vooral krachttraining van de beenspieren is effectief. Ook met thuisoefeningen doen en Nordic Walking neemt de heuppijn af en de functionele belastbaarheid toe. Vooral bij het regelmatig beoefenen, gedurende 12 maanden, heeft Nordic Walking het meeste effect (10). Lopen met Nordic Walking stokken heeft het voordeel dat de gewrichten iets ontlast worden en de spieren van het hele lijf geactiveerd worden. Hierdoor heb je een natuurlijker looppatroon en gelijkmatigere belasting van de gewrichten. De druk bij elke stap (impact) stimuleert de kraakbeen- en botaanmaak.  Het mooiste is natuurlijk om deze activiteiten te combineren. Let wel: Andere therapieën zoals accupunctuur, steunzolen, braces en TENS (apparaatje voor pijndemping) hebben geen effect (11).

Stap 3: Hou je lijf en gewrichten gezond

Natuurlijk is een gezond gewicht, regelmatig sporten met minimaal 1 dag rust er tussen belangrijk.  De meeste huisartsen zijn geen voorstanders van supplementen. Maar de supplementen chondroitine sulfaat en glucosamine worden internationaal aanbevolen bij artrose. Deze supplementen stimuleren de cellen die verantwoordelijk zijn voor de aanmaak van kraakbeen en het bot net onder het kraakbeen. Deze aanmaak is gering maar voldoende voor een positief effect en pijnafname (12).

De adviezen op een rij:
1. Probeer een heupoperatie zo lang mogelijk uit te stellen.
2. Doe aan fitness met krachttraining, cardiotraining, stabiliserende oefeningen en mobiliserende oefeningen (in pijnvrij traject!)
3. Doe thuisoefeningen en Nordic Walking.
4. Zorg voor een gezond gewicht en gezonde voedingsstatus.

Maak vandaag nog een afspraak en ervaar wat de 4xT methode voor uw heupklachten kan doen.

Kijk voor een Fysio Physics praktijk bij u in de buurt op www.fysiophysics.nl

Auteur Karl Noten
Karl Noten is eigenaar van de Fysio Physics Group, een landelijke organisatie met o.a. 66 fysiotherapiepraktijken, een opleidingsinstituut en een Sport Medisch Expertise Centrum. Hij is fysio-manueel therapeut, Extended Scope Specialist, Sportfysiotherapeut, Orthomoleculair Therapeut, docent  Orthopedische Revalidatie en Medische Fitness, auteur van 24 boeken over gezondheid, fitness & fysiotherapie, gediplomeerd Sporttrainer.

Referenties

1. Liu B, Balkwill A, Green J, Beral V; Million Women Study Collaborators. Body size from birth to middle age and the risk of hip and knee replacement. BMC Musculoskelet Disord. 2016 Jun 14;17(1):260.

2. Carbone A, Rodeo S. A review of current understanding of post-traumatic osteoarthritis resulting from sports injuries. J Orthop Res. 2016 Jun 16.

3. Johnsen MB, Hellevik AI, Baste V, Furnes O, Langhammer A, Flugsrud G, Nordsletten L, Zwart JA, Storheim K. Leisure time physical activity and the risk of hip or knee replacement due to primary osteoarthritis: a population based cohort study (The HUNT Study). BMC Musculoskelet Disord. 2016 Feb 16;17:86.

4. Zinnige Zorg. Verbetersignalement zorg bij artrose van knie en heup | 30 juni 2014

5. Gossec L, Paternotte S, Maillefert JF, Combescure C, Conaghan PG, Davis AM, Gunther KP, Hawker G, Hochberg M, Katz JN, Kloppenburg M, Lim K, Lohmander LS, Mahomed NN, March L, Pavelka K, Punzi L, Roos EM, Sanchez-Riera L, Singh JA, Suarez-Almazor ME, Dougados M; OARSI-OMERACT Task Force “total articular replacement as outcome measure in OA”. The role of pain and functional impairment in the decision to recommend total joint replacement in hip and knee osteoarthritis: an international cross-sectional study of 1909 patients. Report of the OARSI-OMERACT Task Force on total joint replacement. Osteoarthritis Cartilage. 2011 Feb;19(2):147-54.

6. Beumer L, Wong J, Warden SJ, Kemp JL, Foster P, Crossley KM. Effects of exercise and manual therapy on pain associated with hip osteoarthritis: a systematic review and meta-analysis.Br J Sports Med. 2016 Apr;50(8):458-63.

7. Beselga C, Neto F, Alburquerque-Sendín F, Hall T, Oliveira-Campelo N. Immediate effects of hip mobilization with movement in patients with hip osteoarthritis: A randomised controlled trial. Man Ther. 2016 Apr;22:80-5.

8. Fransen M, McConnell S, Hernandez-Molina G, Reichenbach S. Exercise for osteoarthritis of the hip. See comment in PubMed Commons below Cochrane Database Syst Rev. 2014 Apr 22;(4):CD007912.

9. Ciolac EG, Rodrigues-da-Silva JM. Resistance Training as a Tool for Preventing and Treating Musculoskeletal Disorders. Sports Med. 2016 Feb 25. [Epub ahead of print]

10. Bieler T, Siersma V, Magnusson SP, Kjaer M, Christensen HE, Beyer N. In hip osteoarthritis, Nordic Walking is superior to strength training and home-based exercise for improving function. Scand J Med Sci Sports. 2016 Apr 30.

11. Bennell KL, Buchbinder R, Hinman RS. Physical therapies in the management of osteoarthritis: current state of the evidence.Curr Opin Rheumatol. 2015 May;27(3):304-11.

12. Henrotin Y, Marty M, Mobasheri A. What is the current status of chondroitin sulfate and glucosamine for the treatment of knee osteoarthritis? Maturitas. 2014 Jul;78(3):184-7.

Alleen met een juiste en volledige bronvermelding mag dit artikel gekopieerd en vermenigvuldigd worden.