Stress is een vriend en geen vijand!

Geleerden hebben ons jaren wijsgemaakt dat stress schadelijk is voor onze gezondheid en dat we stress moeten vermijden. Maar klopt dat wel? Is dit advies niet het gevolg van verkeerde conclusies en maken wij ons niet onnodig druk? Ervaar jij veel stress in het dagelijks leven en denk je echt dat dit schadelijk is? Dan is deze blog van Karl Noten speciaal voor jou.

Stress als boosdoener

Steeds meer mensen zijn moe en hebben ‘stress gerelateerde klachten’ zoals vermoeidheid en burn-out. 1 op de 3 gevallen van ziekteverzuim komt door werkstress. Dat maakt werkgebonden psychische aandoeningen de meest voorkomende beroepsziekte. [1] De medische wereld heeft ons jaren wijs gemaakt dat stress slecht is voor onze gezondheid, ons ziek maakt en de kans op overlijden vergroot. Zeker in onze stressvolle maatschappij lijkt bestrijden van stress gerechtvaardigd. Stress zou hart- en vaatziekten veroorzaken die het risico op vroegtijdig overlijden aan bijvoorbeeld een hartinfarct zou vergroten. Maar nieuwe wetenschappelijke studies spreken dit tegen! [2,3]

Anti-stress campagnes zijn de boosdoeners!

Stress is niet de oorzaak van het gezondheidsrisico, maar vooral onze opvattingen over stress en hoe we ermee omgaan! [2] Het is tijd dat we gaan ‘omdenken’ en stress gaan omarmen.

Er is veel onderzoek gedaan naar de combinatie van stress, hart- en vaatziekten en overlijden. In een Amerikaanse studie is een grote groep mensen met veel stress vergeleken met een groep mensen met middelmatig of weinig stress. Hieruit blijkt inderdaad dat er naar verhouding meer mensen aan hart- en vaatziekten overlijden uit de groep met veel stress. [4] Maar wanneer de vraag ‘denkt u dat stress schadelijk is voor uw gezondheid’ werd gesteld aan de mensen met veel stress, ontdekten zij een opvallend fenomeen: de mensen die overleden waren, waren allemaal mensen die dachten dat stress gevaarlijk en schadelijk was voor hun gezondheid. Van de mensen uit dezelfde groep die veel stress hadden maar dit NIET als negatief zagen voor hun gezondheid was niemand overleden! Sterker nog, hun gezondheidsrisico en kans op voortijdig overlijden was nog lager dan van de mensen met weinig stress!

Dus niet zo zeer veel stress, maar de combinatie met denken dat stress schadelijk is, verhoogt de kans op voortijdig overlijden met 43%. [4,5] Zo dachten we dat stress een maagzweer kan veroorzaken, maar ook daar is de manier waarop je de stress ervaart de boosdoener. [6]

Stress: uitdaging of bedreiging?

De bekende stresshormonen, zoals adrenaline en cortisol, verhogen inderdaad de bloeddruk en de hartslag en geven een opgejaagd gevoel. Maar deze stress effecten worden vooral negatief ervaren door mensen die veel stress hebben en daarbij denken dat dit negatief en bedreigend is. [7]  In een Scandinavische studie is aangetoond dat niet de mensen die veel stress HEBBEN, maar die veel stress ERVAREN vaker een huisarts of psycholoog bezoeken en vaker stressmedicatie gebruiken zoals antidepressiva. [8] Meer dan 1 miljoen Nederlanders slikken antidepressiva. Deze werken verdovend, vlakken gevoelens af en werken verslavend. Kan dat niet anders?

Anders met stress leren omgaan, in een leven vol stress, werkt levensverlengend! Wetenschappers van de Harvard University ontdekten nog een apart fenomeen. Normaal worden tijdens de stressreactie de bloedvaten samen geknepen. Dit verhoogt direct de bloeddruk en daardoor de belasting op de hartspier, even als de kans op hart- en vaatziekten. Maar mensen die stress als een uitdaging zien in plaats van een bedreiging, reageren fysiek anders op stressprikkels en hebben hier minder last van. 

Stresshormonen zijn prestatie bevorderend

Goed bedoelde gezondheidsadviezen belichten vaak alleen de negatieve kanten van stress en zijn daardoor schadelijker dan de stress zelf! Stel dat we deze adviezen omdraaien en stress niet langer zien als een vijand, maar als een motor om beter te kunnen presteren en dat we de zogenaamde stressreactie van ons lijf op een situatie gaan zien als een positieve reactie om de situatie de baas te kunnen. Dat zou een revolutie zijn in onze stressmanagement.

We weten allemaal dat je voor een wedstrijd of prestatie meer stresshormonen in je lijf hebt waardoor je sensoren op scherp staan, je alerter bent, je spierspanning en spierkracht toenemen, je ademhalingsfrequentie omhoog gaat en je hart krachtiger gaat pompen. [9] Kortom je bent klaar voor actie. Een voetbalcoach pept zijn team juist op om deze reactie te boosten. Dat vindt iedereen goed. Maar waarom zou deze reactie in een werksituatie dan niet normaal zijn?

De adviezen om de zaken die je stress geven (stressoren) te vermijden of te verminderen slaan de plank volledig mis! [3] Stress zorgt er juist voor dat we beter worden, onze grenzen gaan verleggen en groeien. De stresshormonen zetten meer energie vrij, waardoor je beter kunt presteren. Daarom zou je stress kunnen zien als een vriend in plaats van een vijand. Wanneer we zo met de stressreactie van ons lijf omgaan (positief in plaats van negatief), dan presteren we niet alleen beter, maar verlaagt het ook onze kans op overlijden.

Het anti-stress knuffelhormoon 

Naast de bekende stresshormonen maakt onze hypofyse in de hersenen tegelijkertijd ook het hormoon Oxytocine aan. [10] Dit hormoon staat ook bekend als het ‘sociale hormoon’ of ‘knuffelhormoon’. Het komt vrij bij stress, maar ook bij het knuffelen. Het maakt ons socialer, geeft je meer zin in sociale contacten en aanraking. Oxytocine remt ontstekingen in je lijf en werkt beschermend tegen de negatieve werkingen van stress op ons hart en bloedvaten. Ons hart heeft zelfs specifieke receptoren voor dit hormoon. Oxytocine bevordert herstel van de hartspier van stress gerelateerde hartschade! [11]

De werking van Oxytocine neemt af bij mensen die weinig sociale contacten hebben. [12], maar de productie en de werking van Oxytocine neemt juist toe bij sociale contacten, regelmatig lichamelijk contact, knuffelen en zorgzaam zijn voor anderen in je omgeving.

Doe es lief!

Zorgzaam zijn voor mensen in je omgeving (compassie), maakt je beter bestendig tegen stress en helpt je sneller te herstellen van de negatieve effecten van stress. [13] Conclusie van een Amerikaanse studie is dat de kans op overlijden met 30% toeneemt na een stressvolle gebeurtenis zoals je baan verliezen, maar dit risico verhoogt NIET bij mensen die in het afgelopen jaar iemand in hun omgeving geholpen hebben. [14] Het eeuwenoude Bijbelse principe van ‘zorgen voor je naaste’ werkt dus echt.

Conclusie:
Stress gerelateerde klachten aanpakken, vraagt om een nieuw concept: Maak stress je vriend!

Wanneer we anders gaan denken over stress, verandert ook de reactie van ons lijf op dezelfde stress! [3] In onze huidige gezondheidseducatie worden de positieve effecten van stress nog te weinig belicht. Er mee leren omgaan op een positieve manier maakt ons stressbestendiger dan er van weglopen. [2] Stress en druk zijn zelf niet onze natuurlijke vijand, maar vooral onze opvatting over stress (‘beliefs’) en hoe we die stress ervaren, dát zijn de grote boosdoeners.

We zullen anders met stress moeten leren omgaan. Het lichaam gebruikt stresshormonen als energie aanjager en produceert tegelijkertijd beschermende hormonen. Sociale contacten, liefdevolle omgang met anderen en zorgdragen voor mensen om ons heen zijn, zeker wanneer we veel stress hebben, voor ons van levensbelang. De switch in je hoofd van ‘ik moet presteren en mezelf bewijzen’ naar ‘wat kan ik bijdragen om anderen te helpen’, doet wonderen. [13]

Tips:

• Start je dag met een positieve instelling
• Neem jezelf voor om je energie te gebruiken om goede dingen te doen
• Zie stress als jouw energie boost om mooie dingen te mogen doen
• Plan tijd deze week om met je vrienden en familie door te brengen
• Plan tijd in om te sporten, dat helpt om de stress energie te ontladen
• Maak elke week tijd om minimaal 1 persoon in je omgeving te helpen (zonder iets terug te verwachten)

Wanneer je stress ervaart en je hartslag en ademhaling omhoog gaan, zeg dan tegen jezelf: mijn lichaam reageert gezond op een mooie uitdaging!

Tenslotte
Misschien heb je veel last van stress gerelateerde klachten, dan wil ik met dit artikel zeker jouw situatie en klachten niet bagatelliseren of beweren dat stress alleen maar goed is. Het gaat ook om evenwicht. Ik hoop met mijn blog mensen aan het denken te zetten. Wanneer we er met rechtsom lopen niet komen, is het misschien de moeite waard om het eens linksom te proberen. In de afgelopen 20 jaar heb ik als re-integratie deskundige voor diverse verzekeraars veel mensen mogen helpen. Mijn stelling is nog steeds: we leven maar één keer, laten we er iets leuks van maken. Veel succes.

Auteur Karl Noten
Karl Noten is fysio-manueeltherapeut & docent in de revalidatie en medische fitness. Hij is eigenaar van Fysio Physics Group, een van de grotere werkgevers in de fysiotherapie met meer dan 50 fysiotherapiepraktijken, een opleidingsinstituut, een Sport Medisch Expertise Centrum en Fysio Science voor wetenschappelijk onderzoek (op het gebied van innovatie in fysiotherapie, bewegen en gezondheid). Het medisch wetenschappelijk expertise team van Fysio Physics bestaat uit wetenschappers en medisch specialisten.

Bronnen

1. http://www.monitorarbeid.tno.nl/nieuws/1-op-de-3-gevallen-ziekteverzuim-door-werkstress

2. Liu JJ, Vickers K, Reed M, Hadad M.(2017).Re-conceptualizing stress: Shifting views on the consequences of stress and its effects on stress reactivity. PLoS One. 2017 Mar 8;12(3):e0173188.

3. Jamieson JP, Crum AJ, Goyer JP, Marotta ME, Akinola M.(2018).Optimizing stress responses with reappraisal and mindset interventions: an integrated model. Anxiety Stress Coping. 2018 May;31(3):245-261.

4. Keller A, Litzelman K, Wisk LE, Maddox T, Cheng ER, Creswell PD, Witt WP.(2012). Does the perception that stress affects health matter? The association with health and mortality. Health Psychol. Sep;31(5):677-84.

5. Prior A, Fenger-Grøn M, Larsen KK, Larsen FB, et al. (2016).The Association Between Perceived Stress and Mortality Among People With Multimorbidity: A Prospective Population-Based Cohort Study. Am J Epidemiol. 2016 Aug 1;184(3):199-210.

6. Deding U, Ejlskov L, Grabas MP, Nielsen BJ, et al.(2016).Perceived stress as a risk factor for peptic ulcers: a register-based cohort study. BMC Gastroenterol. Nov 28;16(1):140.

7. Jamieson JP, Nock MK, Mendes WB. (2012).Mind over matter: reappraising arousal improves cardiovascular and cognitive responses to stress. J Exp Psychol Gen. 2012 Aug;141(3):417-22.

8. Prior A, Vestergaard M, Kjær Larsen K, Fenger-Grøn M. (2018).Association between perceived stress, multimorbidity and primary care health services: a Danish population-based cohort study. BMJ Open. 2018; 8(2): e018323.

9. Moore LJ, Vine SJ, Wilson MR, Freeman P. (2015). Reappraising Threat: How to Optimize Performance Under Pressure. J Sport Exerc Psychol. 2015 Jun;37(3):339-43.

10. Neumann ID.(2013).Brain oxytocin: a key regulator of emotional and social behaviours in both females and males. J Neuroendocrinol. 2008 Jun;20(6):858-65.

11. Gutkowska J, Jankowski M, Antunes-Rodrigues J. (2014).The role of oxytocin in cardiovascular regulation. Braz J Med Biol Res. Feb;47(3):206-14.

12. Kumsta R, Heinrichs M.(2013).Oxytocin, stress and social behavior: neurogenetics of the human oxytocin system. Curr Opin Neurobiol. 2013 Feb;23(1):11-6.

13. Abelson JL, Erickson TM, Mayer SE, Crocker J, Briggs H, Lopez-Duran NL, Liberzon I. (2014). Brief cognitive intervention can modulate neuroendocrine stress responses to the Trier Social Stress Test: buffering effects of a compassionate goal orientation. Psychoneuroendocrinology. Jun;44:60-70.

14. Poulin MJ, Brown SL, Dillard AJ, Smith DM. (2013). Giving to others and the association between stress and mortality. Am J Public Health. 2013 Sep;103(9):1649-55.

Alleen met een juiste en volledige bronvermelding mag dit artikel gekopieerd en vermenigvuldigd worden.